केन्द्रीय सदस्य बनेपछि पार्टीको सिपाही भएर काम गर्नेछु

पञ्चायतकालमा २२ वर्ष प्रधानपञ्च चलाएका आफ्नो बुबाको कार्यलाई चुनौति दिँदै घरभित्रैबाट बहुदलको पक्षमा संघर्ष गर्दै निस्किएकी लिलादेवी बोखिमको नेपाली काँग्रेस पार्टीमा अतुलनीय योगदान रहेको छ । करिब ४० वर्ष त्यो समयको दुर्गम जिल्ला ताप्लेजुङमा नेपाली काँग्रेसमा आवद्ध भई पार्टीको संगठन समाज र जनताको हितमा रहेर काम गरिन् । जिल्ला सभापति समेत बनिसकेकी बोखिमले पार्टीको गैर–सरकारी संस्था ‘महिला उद्यमी संघ’ स्थापना गरि महिलाको सीप र क्षमता बढाई आत्मनिर्भर बनाउने काम पनि गरिन् । अहिले बोखिमले नेपाली काँग्रेसको १४औँ महाधिवेशनमा केन्द्रीय सदस्यमा प्रतिस्पर्धा गर्दैछिन् । उनीसँग नेपाल मामिलाका लागि सीता तुम्खेवाले लिएको अन्तर्वार्ता यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ ।

पार्टीको केन्द्रीय सदस्यमा जनजाति महिलातर्फबाट कि खुल्लामा प्रतिस्पर्धा गर्दैहुनुन्छ ?
म प्रदेश नम्बर १ को भूगोलबाट महिलातर्फबाट प्रतिस्पर्धा गर्दैछु ।

सम्भावना कस्तो देख्दै हुनुहुन्छ ?
यहि नै हुन्छ भन्ने त छैन । तर, जहाँसम्म लाग्छ मैले पार्टीका लागि गरेको योगदानको कदर हुनुपर्ने हो । यदि काँग्रेसमा चेतना छ र मेरो योगदानको मुल्यांकन हुन्छ भने परिणाम सकारात्मक आउछ भन्ने आशा राखेको छु । ममा राजनीतिक चेत आएदेखि नै काँग्रेसमा राजनीति गर्न सुरु गरेको हुँ । ताप्लेजुङ जस्तो संवेदनशिल ठाउँमा खुकुरीको धार र बन्दुकसँग लडेर पार्टी बँचाएर बसेको हुँ । त्यतिमात्र हैन १३औं महाधिवेशनमा बहुमतले जितेपछि पार्टीले दिएको जिम्मेवारी राम्रोसँग निर्वाह गरी ससम्मानका साथ साथिहरुलाई हस्तान्तरण गरेर केन्द्रमा जाने निर्णय गरेकी छु ।

Advertisement

यदि पार्टीले बुझ्थ्यो भने यसअघि पनि ताप्लेजुङ्मा दुइदुई पटक चुनाव हार्नुभयो, जनताले पनि विश्वास गरेनन् अब फेरि पार्टीले विस्वास गर्लान् भन्ने तपाइँमा आशा छ ?
म अहिलेसम्म काँग्रेस पार्टीभित्र हारेको रेकर्ड छैन । त्यसबाहेकका कुरामा त जनताले नपत्याएको भन्दा पनि प्राविधिक कारण र पार्टीभित्रको अन्तरघातको कारण जम्मा ३९ को झिनो मतले पराजित भएको थिएँ । त्यो दिनसम्म पार्टीमा अन्र्तघात हुन्छ भन्ने मलाई थाहा थिएन । साथिहरुले टिकट नपाउने वित्तिकै मलाई असहयोग गरे । ताप्लेजुङको जनताले त मलाई माया नै गर्नुभएको हो, अझैँ गरिरहनुभएको छ ।

अन्तरघात पुनः नदोहोरिएला भन्न सकिएला त ? माहौल कस्तो बनिरहेको छ ?
म विस्वस्त छु । १३औं महाधिवेशनमा ३ जना महिला निर्वाचित भएका थियौं । अहिले पनि पार्टीमा रेकर्ड होला ! तीन जना निर्वाचित हुँदै गर्दा यदि पार्टीले कामको आधारमा पुरस्कारको व्यवस्था गरेको भए म एक नम्बरमा पर्ने थिएँ । क्रियाशील सदस्यताको हकमा ताप्लेजुङ जिल्ला सबैभन्दा विवाद रहित जिल्ला हो जस्तो लाग्छ मलाई । पार्टीले दिएको जिम्मेवारी सबै पुरा गरेर अझैं संगठन बढाएर, कम्युनिष्टले कब्जा गरेको ठाउँलाई बँचाएर राखेका छौं । र, लगभग चुनाव जित्ने वातावरण बनाएर राखेका छौं । गएको स्थानीय तहको निर्वाचनमा मैले धेरै वडाध्यक्षहरुलाई जिताएको छु । त्यसैले पनि मेरो मूल्यांकन हुन्छ र मलाई अहिले हराउछन् जस्तो लाग्दैन ।

तपाईंका आलोचकहरूले “लिला जी राजनीति पृष्ठभूमिबाट आउनुभएको होइन, श्रीमानको इतिहासको ब्याज मात्रै खाइरहेकी हुन्” भन्ने गर्छन् नि के भन्नु हुन्छ ?
यो हदैसम्मको गलत कुरा हो । त्यो भन्ने मान्छेलाई लिला बोखिमको विषयमा राम्रोसँग पढाउनुपर्ने हुन्छ । मेरो राजनैतिक पृष्ठभूमि मेरो बुबाको पालादेखिको हो । पञ्चायतकालमा मेरो बुबा २२ वर्ष प्रधानपञ्च हुनुभएको होे । र, मेरा बुबा प्रधानपञ्च हुनुहुँदा पनि हामी घरभित्रैबाट बहुदलको पक्षमा संघर्ष गर्दै निस्किएका हौं । कुन सपनाको आधारमा श्रीमानको ब्याज खाएको कुरा गरेका हुन् ? वहाँसग विवाह नभइ म जिल्ला कार्यसमितिमा आइसकेको थिएँ । श्रीमान् पार्टी सभापति हुँदा वित्नुभएको हो । त्यो भन्दा अघि नै म महिला संघको जिल्ला सभापति थिएँ । म वहाँ सँगसँगै अगाडि बढिरहेको थिएँ । ताप्लेजुङवासी सबै काँग्रेसीहरुले देख्नुभएको छ कि मेरो विवाह अघि नै म वडास्तरबाट चुनाव लड्दै नगरउम्मुख फुङ्लीङमा पार्टी सभापति चलाइसकेको थिएँ ।

यति लामो समयको राजनैतिक यात्रामा तपाइँले महिला हुनुकै कारण राजनीतिमा भोग्नुभएका अफ्ठयाराहरू छन् ?
साह्रै राम्रो प्रश्न सोध्नुभएकोमा धन्यवाद । महिला भएर राजनीतिको यो स्थानसम्म पुग्नु भनेको फलामको चिउरा चपाउनु जत्तिकै गाह्रो कुरा हो । यो खेलाची हैन । राजनीति गर्न पुरुषलाई जति सजिलो छ, त्यति सजिलो महिलालाई कुनै पनि हालतमा हुँदैन । राजनीतिमा कति दुःख र अफ्ठ्याराहरू भोगेँ भन्ने कुरा बताउन यो अन्र्तवार्ता मात्रै पर्याप्त छैन । यदि म पुरुष भएको भए यति धेरै लड्नुपर्ने थिएन र पार्टीको यो भन्दा माथिल्लो तहसम्म पुगिसक्ने थिएँ । दोस्रो संविधानसभाको चुनावमा लड्दै गर्दा कति नेता पुरुष दाजुभाइहरू कसरी महिलाको पछि लागेर भोट माग्नु ? भन्दै अफ्ठ्यारो महसुस गरेर मसँग एकैदिन सबैजना निस्किन पनि चाहानुभएन । बाध्य भएर एकदुईजना दाजुभाइहरू हिँड्नुभयो । केहि बहिनीहरुलाई अगाडि लगाएपछि मात्रै वहाँहरू पछि लाग्नुभयो । यस्ता घटनाहरू धेरै छन् । त्यसकारण पनि मैले धेरै महिलाहरुलाई नेतृत्व पंक्तिमा ल्याएँ । अहिले चैं त्यति गाह्रो छैन । सहयोग पाएको छु ।

पुरुषहरुको नजरमा महिलाले नेतृत्व गरेमा उनिहरुको पछाडि लागेर कुद्न नहुने मुख्य कारण चाहिँ के रैछ त ?
मुख्य त पितृसत्ता नै हो । २ जना महिला १ जना पुरुष सँगै बसेर काम गरिरहेको खण्डमा पहिलो नम्बरमा पुरुषको नाम टाइप गरिन्छ । महिलाको नाम बिर्सिन्छन् । यो वहाँहरुको दोष पनि हैन, दोष पितृसत्ताको हो । पुरुषले मात्रै नेतृत्व गर्ने, हरेक काममा पुरुष निर्णायक हुने परम्परा नै बसेर आएको कारण वहाँहरुलाई त्यस्तो लागेको हो । कति त महिलाले छोएको नखाने पुरुष पनि भेटिनुहुन्थ्यो । महिलाले कुनै पनि निर्णय लिन सक्तैनन्, नेतृत्व गर्न सक्तैनन्, कुनै पनि सभामा आफ्नो विचार राख्न सक्तैनन् भन्ने भ्रम वहाँहरुमा थियो । तर दुर्गम जिल्ला भएतापनि ताप्लेजुङको हकमा मैले त्यस्ता सोचलाई गलत सावित गराएको छु । जसले गर्दा यहाँको महिलाहरुलाई सजिलो भएको छ ।

केन्द्रीय सदस्यको उम्मेदवार हुनुहुन्छ, तपाइँका कार्ययोजनाहरू केके छन् ?
पार्टीले दिएको जुनसुकै विभागमा रहेर म काम गर्न तयार छु । संगठनमै गर्नुपर्ने कामहरू पनि धेरै छन् । अझ धेरै महिलाका मुद्धाका कामहरू छन् । मलाई दुःख पनि लागेको छ, १४औं महाधिवेशनमा त कम्तिमा पनि ५/६ जना महिला आइन्छ होला जस्तो लागेको थियो तर अहिलेसम्म एकजना महिलाको नाम सुनेको छुइन । त्यसो त मलाई जानकारी नभएको पनि हुन सक्छ । महिलाहरुको नेतृत्व भाषणमा मात्रै सीमित नभइ व्यावहारिक रुपमै महिलाहरुलाई नेतृत्व गर्ने ठाउँसम्म जबसम्म पु¥याइदैन तबसम्म सामाजिक, आर्थिक, राजनैतिक कुनैपनि क्षेत्रको विकास हुँदैन । त्यसबारे काम गर्नेछु । यदि केन्द्रीय सदस्य जितेको खण्डमा विना स्वार्थ म पार्टीको सिपाहीको रुपमा काम गर्नेछु । मलाई विश्वास छ वहाँहरुले मलाई जिताउनुहुन्छ ।

सबै नेताहरू आफूले तार्गेट गरेको पदमा पुगे यसो गर्छु, उसो गर्छु भन्छन्, नारा र योजना मात्रै सुनाइरहन्छन् तपाइँको हकमा के होला ?
म एकपटक फर्केर मेरो कामलाई हेरिदिनुहुन अनुरोध गर्छु । पार्टीको कुनै जिम्मेवारीमा नबसेको अवस्थामा पनि म संगठनलाई सहयोग पुग्ने काम गरिरहेको हुन्थेँ । पार्टी सभापति हुँदा पनि त्यसरी नै काम गरेँ । भोली जुनसुकै तहमा पुगेतापनि मैले काम गर्ने त्यसरी नै हो । पार्टी बाँचे हामी बाँच्छौं, संगठन बचाउनका लागि म जहिल्यै प्रतिवद्ध रहनेछु ।